The Voice Within

(Leestijd 7 minuten)
Opnieuw werd de showbizz opgeschrikt door een schandaal. Na producenten, comedians, acteurs, castingbureaus en toneelscholen blijkt nu ook bij talentenjachten sprake te zijn van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Volgens de makers van het tv-programma BOOS misbruikten meerdere mannen achter de schermen bij The Voice of Holland hun machtspositie. Een groot aantal vrouwen ondervindt daar ook na jaren de gevolgen nog van. De reacties zijn voorspelbaar: RTL en ITV geven aan geschokt te zijn en stoppen de samenwerking met deze mannen, sponsors trekken zich terug. De rest van Nederland is oprecht kwaad of spreekt er likkebaardend schande van. Maar wie denkt dat dat het probleem oplost, vergist zich. Er is een bewustwordingsproces nodig waarin de showbizz veel zou kunnen leren van een heel andere sector: de gezondheidszorg.

Therapeutische relatie

Ik geef acupunctuurstudenten les over de rol van de therapeutische relatie in het behandelingsproces. Die bijzondere relatie heeft een enorme kracht, die je kunt aanwenden om cliënten* te ondersteunen in hun herstel. Maar als je je niet bewust bent van de valkuilen van deze relatie, kan hij ook grote schade aanrichten. De dynamiek in deze relatie tussen hulpverlener en hulpvrager is overal hetzelfde of je nu chirurg, psycholoog of homeopaat bent. In al die relaties is namelijk sprake van een hulpvraag en van een bepaalde mate van machtsongelijkheid en afhankelijkheid. Ook bij The Voice of Holland was sprake van een hulpvraag (help me beroemd te worden) en was zeker ook sprake van machtsongelijkheid en afhankelijkheid. Waar kan het misgaan in zo’n relatie?

Overdracht

Om dat te begrijpen moeten we te rade gaan bij die goede oude Sigmund Freud. Hij beschreef dat cliënten hun onbewuste pijn en onvervulde verlangens vaak projecteren op de therapeut. Cliënten ervaren emoties als angst, pijn, eenzaamheid en onzekerheid. Die pijnlijke emoties ontstonden in relaties waarin belangrijke behoeften niet werden vervuld: de ouder die er niet voor je was, de geliefde die je in de steek liet of de docent die je het gevoel gaf dat je dom was. Vanuit die behoefte creëert de cliënt een reddersbeeld van de therapeut. In de relatie met hem of haar hoopt diegene wel te ervaren waarnaar hij of zij verlangt: erkenning, aandacht, begrip, liefde. De therapeut komt als het ware op een voetstuk te staan. Dat kan leiden tot adoratie, claimgedrag, afhankelijkheid en verliefdheid. Maar de plek op het voetstuk is nogal wankel. Therapeuten zijn ook gewone mensen, dus als het ideaalbeeld niet blijkt te kloppen, kan dat leiden tot boosheid en teleurstelling. Freud noemde dat verschijnsel ‘overdracht’. Ervaringen uit het verleden worden als het ware overgedragen op de therapeut.

Wounded healer

Freud beschreef ook hoe hulpverleners op hun beurt hun verborgen pijn en onderdrukte verlangens op hun cliënten kunnen projecteren. Wanneer dat gebeurt, heet dat ‘tegenoverdracht’. Niet zelden zit die projectie al ingebakken in de beroepskeuze. Ik nodig deelnemers aan mijn lessen altijd uit om te onderzoeken waarom ze eigenlijk zo graag mensen willen helpen. Een ander helpen lijkt een nobel streven, maar niet zelden kunnen hulpverleners zelf heel moeilijk om hulp vragen. Soms is sprake van een verdrongen negatief zelfbeeld. Soms was er in het gezin van herkomst sprake van disharmonie en voelde de hulpverlener als kind de wens of de verantwoordelijkheid om die te helen. Vaak vermijdt de hulpverlener de eigen pijn en projecteert die op de hulpvrager. Een ander helpen is veel makkelijker dan jezelf helpen en levert bovendien de waardering en bevestiging op waar je zo’n behoefte aan hebt. Er zijn veel van zulke wounded healers. Zij lopen een groter risico op een burn-out. Ook verliefdheden en seksueel grensoverschrijdend gedrag kunnen het gevolg zijn als de hulpverlener de overdracht van de cliënt niet herkent en onbewust blijft van de tegenoverdracht. Het is de taak van de hulpverlener daar alert op te zijn en op een gezonde manier mee om te gaan. Als je als hulpverlener gelooft dat de positie op het voetstuk je toekomt, is dat bij voorbaat uitgesloten. De problemen van de cliënt worden dan niet kleiner maar juist groter, en datzelfde geldt voor je eigen problemen. In de showbizz blijkt dat helaas heel vaak voor te komen. Hoe kan dat?

Voetstuk

Als showbizzconsumenten projecteren we ons verlangen naar een beter, minder saai of minder ingewikkeld leven maar al te graag op de sterren: geef ons een avondje licht op ons pad, maak ons blij, laat ons genieten en lachen, geef ons een uurtje spanning en opwinding, laat ons geloven dat een sprookjesleven mogelijk is. In ruil daarvoor zullen we je op een voetstuk zetten en je vorstelijk belonen! Adoratie van sprankelende, talentvolle, mooie, jonge, stoere, vrolijke en sexy sterren is niet echt overdracht, want er is geen persoonlijke relatie en er is geen hulpvraag, maar projectie is het wel degelijk. We projecteren overigens ook onze teleurstelling, jaloezie en boosheid op de sterren, dus van vallende sterren genieten we al bijna net zoveel als van hun succes.

Verslaving

Net zo is er bij de sterren maar al te vaak sprake van projectie. Ook zij zijn mensen met beschadigingen en (vaak onbewuste) pijn. Zij zeggen als het ware tegen ons: accepteer me, bewonder me, vul mijn leegte, stil mijn pijn. Het probleem is dat al die aandacht en bewondering vanbuiten de pijn vanbinnen niet wegnemen. Sterker nog: ze maken de problemen alleen maar groter, want leiden tot afhankelijkheid of zelfs tot een verslaving aan aandacht en bewondering. Telkens wanneer de aandacht en het bijbehorende heerlijke gevoel wegvallen, land je op de grond en blijk je toch een gewone sterveling te zijn, compleet met de bijbehorende worstelingen en pijn.

Gevallen sterren

De grote druk en de verwachtingen die bij de positie op een voetstuk horen, maken de problemen vaak nog ingewikkelder. Niet zelden moeten drank en drugs de spanning dempen of de gewenste high zo lang mogelijk vasthouden. Generaties sterren donderden al uit de hemel. Ze worstelden met drugs- en drank- en medicijnverslavingen, overspel, echtscheidingen, eetstoornissen, depressies, geweldsissues en suïcidaliteit. Het is het verhaal achter de club van 27: Brian Jones, Jim Morrison, Jimi Hendrix, Janis Joplin, Kurt Corbain en Amy Winehouse. Allemaal veel te jong overleden muzieksterren bij wie sprake was van onverwerkte jeugdtrauma’s. In het gezin van Jones overleden zijn twee zusjes op jonge leeftijd, Hendrix werd mishandeld door zijn vader en Joplin werd ernstig gepest op school. De roem bleek allesbehalve een geneesmiddel voor deze pijn.

Misbruik

Het seksueel misbruik waardoor we nu worden opgeschrikt is een ander gezicht van hetzelfde fenomeen: vereenzelviging met de positie op het voetstuk, mogelijk onbewust trauma, verslaving aan aandacht en bevestiging. Het verschil is dat er nu wel sprake is van tegenoverdracht, want zij projecteerden hun verlangens deze keer niet op anonieme fans achter hun tv of telefoon, maar op jonge mensen van vlees en bloed die met hun hulpvraag aan hun zorg zijn toevertrouwd en dus afhankelijk van hen zijn. En dan gaat het heel erg mis. Door het machtsverschil en de afhankelijkheid is het voor de deelnemers ongelofelijk moeilijk om weerstand te bieden aan de avances en duidelijk grenzen aan te geven. Niet alleen kunnen hun belagers hun dromen maken en breken, ze behoren ook nog eens tot een machtig concern. Ze zijn beroemd, bekend en geliefd, dus wie zal jou, als slachtoffer, geloven? De schade die wordt aangericht is immens.

Kwetsbare relatie

Dat het zo is misgegaan, is zeker niet alleen de verantwoordelijkheid van de dader, maar ook van het bedrijf en van de hele sector. Iedereen weet dat in de gezondheidszorg seksueel contact tussen hulpverleners en hulpvragers een absolute no go is. Een arts laat het wel uit z’n hoofd om een patiënt een seksueel getint appje te sturen. De kans dat hij een aanklacht aan z’n broek krijgt zou enorm groot zijn. Dat de gezondheidszorg daar zo streng op is, komt doordat bekend is dat intieme relaties waarin sprake is van afhankelijkheid en machtongelijkheid ongezond of zelfs schadelijk zijn en als behandelaar ben je je daar bewust van. Het zou in de showbizz net zo moeten zijn als in de gezondheidszorg. De relatie tussen een begeleider en iemand die de roem zoekt, is namelijk net zo kwetsbaar als die tussen een hulpverlener en een cliënt.

Gedragscode

Het interview met John de Mol bij BOOS maakte duidelijk dat dat nog niet begrepen wordt. Dat moet anders. De mensen die met talenten werken zoals regisseurs, producenten en coaches zouden net als artsen en psychologen getraind moeten worden om zich bewust te worden van hun verantwoordelijkheden, grenzen en persoonlijke valkuilen. Er zou net als in de gezondheidszorg een gedragscode moeten worden opgesteld, die niet alleen bekend is bij het personeel, maar ook bij de deelnemers, acteurs, auditanten, modellen et cetera. Bedrijven zoals RTL en ITV zouden verplicht moeten worden om ook binnen de tv-shows vertrouwenspersonen aan te stellen. Zij moeten ervoor zorgen dat iedereen weet waarom die er zijn en hoe je ze kunt inschakelen. Van tevoren benoemen dat het kán gebeuren en duidelijk maken wat je dan moet doen, helpt te voorkomen dat het ook daadwerkelijk zál gebeuren.

Zwarte gaten

Mensen op weg naar de roem zouden niet alleen geholpen moeten worden om een ster te worden, maar zij zouden ook hulp moeten krijgen bij het onderzoeken van hun zwarte gaten. Maak jonge mensen bewust van de valkuilen van de roem en help ze hun talent op een evenwichtige en gezonde manier te ontplooien. Stimuleer ze niet alleen hun plek in de spotlights te vinden, maar leer ze ook hoe ze hun persoonlijke spotlight kunnen richten op het vaak slecht verlichte podium van ‘The Voice Within’. Moedig ze aan hun stoel vooral ook te draaien voor stemmen die ze liever niet willen horen en leer ze begrijpen wat die je te vertellen hebben. Zelfinzicht maakt de kans kleiner dat ze afhankelijk worden van de aandacht en de bewondering van anderen. Het maakt bovendien de kans kleiner dat een volgende generatie talenten daar de dupe van wordt.

Sterrenfabriek

Ook wij als consumenten zullen onze verantwoordelijkheid moeten nemen als we een einde willen maken aan seksueel grensoverschrijdend gedrag. Onze verslaving aan de illusie van de roem zorgt ervoor dat de sterren op hun voetstuk staan en dat de multimediabedrijven enorme macht en inkomsten hebben. Bedrijven zoals ITV zijn fabrieken die de sterren produceren waar wij naar verlangen. In het productieproces draait het niet om het welzijn en de evenwichtige ontplooiing van de talenten, maar om kijkcijfers en inkomsten. Misschien moeten we afkicken van deze verslaving en onze beeldschermen vaker uitzetten. In plaats van ons verlangen te projecteren op de sterren, moeten we zelf de spot ook eens naar binnen richten om een avondje aandachtig te luisteren naar ‘The Voice Within’. Daar wordt iedereen beter van.

——

*In de geestelijke gezondheidszorg heten hulpvragers ‘cliënten’.  Artsen, acupuncturisten en andere aanbieders van meer lichamelijke zorg spreken over ‘patiënten’.  Omdat de theorie van de therapeutische relatie, overdracht en tegenoverdracht beschreven werd in de psychologische literatuur, kies ik in dit artikel voor ‘cliënten’.

Wil je meer weten over mijn manier van werken? Klik dan hier

Wil je mijn volgende blogpost ook lezen? Abonneer je dan op dit blog (hieronder op je telefoon, rechtsboven op een desktop), of volg me op Facebook of Instagram